A participación xusta e equitativa dos beneficios derivados da utilización dos recursos xenéticos é un dos tres obxectivos do Convenio sobre a Diversidade Biolóxica (CBD). O CDB recoñeceu a soberanía dos países sobre os seus recursos xenéticos, quedando desde entón o acceso aos mesmos supeditado ás disposicións da normativa nacional de cada país. O Protocolo de Nagoya (PN) entrou en vigor o 12 de outubro de 2014 e desenvolve o terceiro obxectivo do CDB, é dicir, as instrucións sobre acceso aos recursos xenéticos e participación xusta e equitativa nos beneficios que se deriven da súa utilización (ABS, Access and Benefit Sharing).
Con este Protocolo téntase reforzar o cumprimento das normas nacionais de acceso dos países provedores de recursos xenéticos mediante a esixencia de posta en práctica de medidas de cumprimento e seguimento en terceiros países onde se utilicen devanditos recursos xenéticos. Así, os países asinantes do protocolo comprométense a velar por que os recursos xenéticos utilizados dentro da súa xurisdición sexan accedidos de conformidade co marco nacional do país onde devandito recurso fose orixinado, comprometéndose así a loitar contra a biopiratería. Para iso, deben establecer puntos de control no territorio baixo a súa xurisdición, ante os que os usuarios de recursos xenéticos deben achegar información sobre o acceso legal aos devanditos recursos, principalmente a través do certificado internacional de cumprimento. Gran parte da lexislación nesta materia, así como os datos de contacto das autoridades responsables en cada país asinante, pode consultarse na web ABS Clearing-House.
No caso de España, o acceso aos recursos xenéticos españois está regulado pola Lei 33/2015 do Patrimonio Natural e a Biodiversidade e o RD 124/2017, que regula o acceso aos recursos xenéticos procedentes de taxóns silvestres e a repartición de beneficios derivados da súa utilización. O permiso de acceso solicítase a través da Sede electrónica de MITECO.
En canto aos mecanismos de control previstos no protocolo de Nagoya, as medidas para toda a Unión Europea están recollidas no regulamento (UE) nº 511/2014, que entrou en vigor xunto co PN o 12 de outubro de 2014 e establece as medidas de cumprimento dos usuarios sobre o acceso aos recursos xenéticos e a participación xusta e equitativa nos beneficios que se deriven da súa utilización na Unión Europea.
Esto establece que cando se empregen recursos xenéticos, axustándose a definición incluida no Real Decreto 124/2017, débese solicitar previamente ao acceso dos mesmos, a correspondente autorización de acceso, e posteriormente, en función da situación na que se atope o usuario (beneficiario de fondos de investigación; etapa final de elaboración dun producto; solicitude dunha patente), presentar o formulario da declaración de dilixencia debida.
É responsabilidade do usuario dos recursos biolóxicos fornecidos pola ECIMAT asegurarse de que o uso que vai facer dos mesmos cumpre coa lexislación do país de orixe do recurso xenético en materia de ABS (xeralmente España, pero no caso de cepas, o país de orixe podería ser outro) e control da utilización.
Para facilitar aos usuarios o cumprimento da lexislación sobre ABS no que concierne ao acceso a recursos xenéticos españois, a ECIMAT dispón da unha guía para axudar aos usuarios (Guia_ABS). Para a presentación do formulario de declaración de dilixencia debida pódese atopar información na web do Ministerio.
Recursos útiles:
- Real Decreto 124/2017, do 24 de febreiro, relativo ao acceso aos recursos xenéticos procedentes de taxóns silvestres e ao control da utilización.
- Preguntas e respostas en relación coa aplicación do Real Decreto 124/2017, de 24 de febreiro, relativo ao acceso aos recursos xenéticos procedentes de taxones silvestres e ao control da utilización.
- Regulation (EU) No 511/2014 of the European Parliament and of the Council of 16 April 2014 on compliance measures for users from the Nagoya Protocol on Access to Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefits Arising from their Utilization in the Union
- Texto do Protocolo de Nagoya
- Xornadas: “Utilización de recursos xenéticos e Protocolo de Nagoya: marco legal e casos prácticos de aplicación no ámbito mariño”
- Artigo de Dr. Laura Movilla (Universidade de Vigo) “Advances and uncertainties in compliance measures for users from the Nagoya Protocol in the European Union”