O catedrático, referente muncial no eido da conectividade fluvial, explícao nunha publicación na sección de Readers Response da revista ‘Nature’
As inundacións xeradas pola dina do 29 de outubro no leste de España, ademais da tráxica perda de vidas e dos danos materiais, provocaron numerosas polémicas e controversias nos medios de comunicación e, sobre todo, nas redes sociais. A ciencia foi sufocando estas loiadas con respostas baseadas no coñecemento. Unha destas teorías difundidas nos días posteriores á traxedia suxería que a eliminación de presas agravou o desastre e, para soster esta afirmación, usuarios en redes sociais apoiábanse nun mapa que, segundo eles, amosaba o impacto da supresión destas presas. Agora, unha análise realizada polo investigador do Centro de Investigacións Mariñas da UVigo, CIM-UVigo Carlos García de Leaniz e publicada na sección Readers Response da revista Nature, desmonta estas afirmacións.
O catedrático, experto en conectividade fluvial, é un dos maiores referentes internacionais neste eido e acaba de incorporarse á UVigo ao abeiro do programa Atrae, unha iniciativa do Ministerio para atraer talento consolidado e reforzar a competitividade das universidades e dos centros de investigación. García de Leaniz refuta esta teoría explicando que “o mapa difundido en redes non amosa a eliminación de presas, senón o número de barreiras existentes nos ríos, como azudes, presas e sumidoiros, datos recompilados nun proxecto de mapeo paneuropeo”.
Segundo explica nesta publicación, un cruzamento entre os rexistros de eliminación de presas en Europa e o inventario oficial de barreiras do Goberno español revela que, entre 2006 e 2022, só se retiraron oito barreiras das 615 que existen na rexión de Valencia. Destas, sete eran azudes de menos de cinco metros de altura, sen capacidade significativa para previr inundacións, mentres que a oitava era unha estación microhidroeléctrica en desuso. Ningunha destas estruturas estaba situada nas áreas afectadas polas inundacións.
A importancia da xestión sostible dos ríos
España é un dos países con maior fragmentación fluvial en Europa e a lexislación prohibe eliminar presas operativas que conten cun permiso válido. En palabras de Carlos García de Leaniz, “a eliminación de barreiras obsoletas ten un impacto positivo, xa que contribúe a reducir os riscos de inundación ao diminuír os niveis de auga e previr posibles colapsos de infraestruturas en mal estado”. Ademais, engade que “a lei de augas obriga aos titulares das concesións a derribar as presas e azudes ao final da concesión, restituíndo o fluxo natural do río”.
Con todo, o catedrático afirma que “estas accións non son unha solución completa fronte ao risco de inundacións. Factores como a ocupación das chairas de inundación e os efectos do cambio climático son os principais responsables do aumento na exposición humana a este tipo de desastres”. Carlos García de Leaniz insiste en que “as inundacións en Valencia subliñan a necesidade de adoptar estratexias máis sostibles e efectivas para mitigar os impactos dos fenómenos climáticos extremos a través dun traballo conxunto entre administracións, comunidade científica e cidadanía”.
Un experto en conectividade fluvial
García de Leaniz acaba de incorporarse á Universidade de Vigo ao abeiro da primeira convocatoria do programa Atrae, unha iniciativa pioneira do Ministerio de Ciencia, Innovación e Universidades para achegar captar consolidado para o sistema nacional de I+D. O catedrático García de Leaniz procede da Universidade de Swansea, en Gales, onde exercía como profesor de Biociencias Acuáticas e como director do Centro de Investigación Acuática Sostible (CSAR). Especializado nos impactos da acuicultura, a ecoloxía do comportamento, a ecoloxía da conservación, o benestar dos peixes e as especies invasoras, a súa fichaxe fíxose pública o pasado mes de abril, pero non se incorporou á institución viguesa ata este primeiro cuadrimestre do curso 2024/2025.
A súa estadía na UVigo será inicialmente de catro anos e contará cun orzamento total para este período de 978.800€, incluíndo compra de material, contratación de persoal e o seu propio soldo. O proxecto que desenvolverá en Vigo céntrase nun dos grandes retos marcados pola UE para os Estados membros, a eliminación das barreiras que fragmentan os ríos. Trátase dun reto moi ambicioso, xa que a esixencia da UE é lograr que 25.000 km de ríos sexan de fluxo libre, é dicir, que no seu curso non haxa obstáculos como presas, embalses, vaos, aliviadoiros, canles ou esclusas.
“Con este proxecto, para o que se creará un equipo de expertos e expertas en conectividade acuática no CIM, buscamos apoiar o cumprimento deste obxectivo político da UE, que os Estados membros deben alcanzar”, explica o investigador. En particular, o equipo centrarase en desenvolver estratexias para tomar decisións informadas mesmo cando os datos dispoñibles sexan insuficientes ou incompletos, un desafío clave para a xestión sostible dos ecosistemas fluviais. Respecto desta liña de investigación, xa ten publicados varios artigos científicos en revistas de alto impacto analizando como a detección remota pode mellorar os inventarios de barreiras fluviais ou sobre como a navegación interior e o uso do solo afectan á biodiversidade fluvial en Europa.
Fonte: DUVI
