Os plásticos son polímeros sintéticos de enorme utilidade en todos os campos das actividades humanas e a súa produción global supera na actualidade os 300 millóns de toneladas ao ano, das que unha boa parte ten como destino final os ecosistemas acuáticos. Conscientes desta realidade, desde a Universidade de Vigo mantéñense abertas diferentes liñas de investigación coas que se busca contribuír a minorar o impacto ecolóxico destes materiais e minimizar os seus potenciais efectos nocivos para o ambiente e a saúde. Un destes traballos é ARPA-ACUA, Alternativas ambientalmente respectuosas para polímeros e os seus aditivos químicos en medio acuático, un traballo coordinado pola Universidade de Vigo e que permitiu establecer unha intensa colaboración entre a industria do plástico, representada polo seu principal centro tecnolóxico español, AIMPLAS, e a universidade galega, neste caso, a través do grupo da Universidade da Coruña QANAP, líder a nivel internacional en química ambiental, e de Ecotox, equipo de investigación en Ecotoxicoloxía e Contaminación Mariña do Centro de Investigación Mariña da UVigo.
Foron tres anos de investigación, financiada con algo máis de 400.000 euros por parte do Ministerio de Economía e Competitividade, e as conclusións non deixan lugar a dúbidas: as resinas (polímero sen aditivos) de polietileno de baixa densidade (LDPE), PVC e poliamida “virxes” carecen de toxicidade, tanto acabadas de producir como tras avellentamento ambiental, mentres que as do polímero biodegradable poli- hidroxi-butirato (PHB) mostran certa toxicidade, polo que, desde un punto de vista ecotoxicolóxico, a recomendación científica é ser cauto no referente á substitución de polímeros convencionais por biodegradables.
“Os resultados do proxecto conferirán vantaxes competitivas á industria española do plástico”
O proxecto, iniciado en 2016, buscaba contribuír á selección de alternativas ambientalmente respectuosas no referente á composición química dos devanditos polímeros e, para logralo, combinou a ecotoxicoloxía, a química ambiental e a ciencia de materiais, co dobre obxectivo de, por unha banda, seleccionar aditivos de utilidade para a industria que presenten menor impacto sobre o medio acuático de acordo a probas ecotoxicolóxicas con organismos mariños sensibles, e doutra banda, realizar unha avaliación a priori do risco ambiental de bioplásticos alternativos de menor persistencia e toxicidade.
“A sinerxía resultante permitiu preparar materiais plásticos personalizados, deseñados con tecnoloxía industrial pero en colaboración cos investigadores”, explica o catedrático Ricardo Beiras, líder de Ecotox e coordinador xeral deste proxecto. “Deste xeito puidemos deseñar plásticos constituídos polo mesmo polímero (polietileno, PVC, etc.) pero con distintos aditivos químicos, tanto comerciais como alternativos, e finalmente estudar a súa toxicidade no medio acuático”, recalca Beiras, quen salienta que dende Ecotox se encargaron, sobre todo, da posta a punto de diferentes bioensaios mariños sensibles e estandarizados utilizados polo ICES (International Council for de Explotation of the Sea). “Os resultados do proxecto conferirán vantaxes competitivas á industria española do plástico considerando a crecente demanda destes novos tipos de plásticos ambientalmente inocuos a escala global”, recalca o investigador.
Búscanse aditivos funcionais que compaxinen utilidade industrial e ausencia de efectos biolóxicos
Despois do estudo realizado, que se prolongou ao longo de 36 meses, o equipo responsable da investigación subliña que todos os materiais aditivados mostran certa toxicidade, tanto usando aditivos químicos convencionais, como aditivos alternativos de orixe natural, aínda que para LDPE e PVC os alternativos reducen lixeiramente a toxicidade. No caso dos materiais estándar esta toxicidade está relacionada co seu contido en butil- hidroxi- tolueno (antioxidante) e triclosan ( antibacteriano). “Neste sentido, a vitamina E é un antioxidante que resultou non tóxico aínda que o seu custo é maior”, explica Beiras.
Nos materiais alternativos a toxicidade pode explicarse polo seu contido en lawsona (antibacteriano), quercetín (estabilizante UV) e, no caso do PVC, o monoglicérido (plastificante). “Desde o noso punto de vista é necesario por tanto continuar na procura de aditivos funcionais destes tipos que permitan compaxinar utilidade industrial e ausencia de efectos biolóxicos”, recalca Beiras.
O avellentamento da resina biodegradable ensaiada (PHB) aumentou a súa toxicidade, particularmente nos bioensaios de microalgas e copépodos, unha subclase de crustáceos maxilópodos de pequeno tamaño moi estendidos por todo o planeta, principalmente formando parte do zooplancto.
A actividade investigadora do equipo Ecotox (CIM-UVigo) conta co apoio da Xunta de Galicia e a Unión Europea, a través do seu cofinanciamento ao abeiro do Programa Operativo FEDER/FSE Galicia 2014-2020.
Fonte: DUVI